
Mō te Katoa, Ahakoa Kei Whea
He tuhinga taketake, rangahau, ā-ringa hoki e toro atu ana ki ngā kaipānui puta noa i ngā reo, ahurea me ngā rohe.
TūhuraNgā Tuhinga Whakaatu
Tiro KatoaHe aha ngā Take o te Mamae Korokoro? Ngā Tikanga Whakawātea me te Wā e Hiahiatia ai te Āwhina a te Mātanga
He aha ngā Take o te Mamae Korokoro? He Tikanga Whakawātea me te Wā e Hiahiatia ai te Āwhina a te Mātanga?
Ko te mamae korokoro he āhuatanga e kitea nuitia ana i ngā mate huaketo o runga, pērā i te mātao me te rewharewha. I ētahi wā, ka tino kaha te mamae, ka uaua te horomia, te kōrero, te hā ranei. I te nuinga o te wā, ka taea te whakahaere i te mamae korokoro mā ngā tikanga māmā ka taea te whakamahi i te kāinga. Heoi, mēnā ka roa te mamae, ka tino taumaha, ka hoki anō, me kimi i te take kei raro i te mamae, ā, me rapu āwhina hauora.
He Aha te Mamae Korokoro, ā, i Ēhea Āhuatanga ka Puta?
Ko te mamae korokoro he āhuatanga e pā ana ki te mamae, te wera, te koi, te kākā rānei i te korokoro, ka kaha ake i te horomia. Koinei tētahi o ngā tohumate e kitea nuitia ana i ngā hāpori hauora. Ko te nuinga, nā ngā mate huaketo (ina koa ngā viral), ngā pānga taiao, ngā mate pāwera, me te whakapā kino ki te korokoro.
Ka pā te mamae ki ngā wāhi rerekē o te korokoro:
I te pito o muri o te waha: Farenjit
Te pupuhi me te whero o ngā tonsil: Tonsillit (mate tonotono)
Ngā raruraru i te kōpū: Larenjit
He Aha ngā Take Nui o te Mamae Korokoro?
He maha ngā take ka puta ai te mamae korokoro. Ko ēnei ngā tino take:
Ngā Mate Huaketo: Ko te mātao, te rewharewha, COVID-19, mononucleosis, mate koropiko, mate huaketo pērā i te mumps, me te chickenpox ngā tino take.
Ngā Mate Paitini: Ko ngā huakita Streptococcus (ina koa i ngā tamariki); i ētahi wā, ko ngā huakita ka pā mā te moepuku pērā i te gonorrhea, chlamydia, ka taea hoki te whakaputa mate ki te korokoro.
Ngā Mate Pāwera: Ko te pollen, te puehu, te huruhuru kararehe, te pokepokea ai, ka whakaoho i te urupare ā-io, ā, ka puta te rerenga hūpē ki muri ka whakapā kino ki te korokoro.
Ngā Take Taiao: Ko te hau maroke, te poke o te hau, te auahi hikareti, ngā matū, ka maroke, ka ngoikore te korokoro.
Reflü (Mate Rewharewha o te Puku me te Korokoro): Ko te piki o te waikawa puku ki runga, ka puta te wera me te mamae ki te korokoro.
Wharanga me te Ngaro o te Korokoro: Ko te kōrero kaha, te whakamahi nui i te reo, te whiua o te korokoro, ka taea hoki te take o te mamae korokoro.
He Aha ngā Tohu o te Mamae Korokoro, ā, i Ēwhea Tangata ka Kitea Nuitia?
Ko te mamae korokoro i te nuinga o te wā:
Ka kaha ake te mamae i te horomia,
Te maroke, te wera, te kākā, te kākā rānei i te korokoro,
Te pupuhi me te whero,
I ētahi wā, te ngoikore o te reo,
Ka kitea tahi me te maremare, te kirikaa, te ngoikore rānei, he tohu mate huaketo whānui.
Ka taea te puta ki te katoa; engari, ka kitea ake i ngā tamariki, te hunga ngoikore te pūnaha ārai mate, te hunga kai hikareti, te hunga ka pā ki te hau poke.
He aha ngā Tikanga Whakawātea Mamae Korokoro ka taea i te Kāinga?
I te nuinga o ngā wā, ka āwhina ēnei tikanga ki te whakangāwari i ngā tohu:
Te inu nui i te wai me ngā wai māhana
Te horoi korokoro ki te wai tote (tāpirihia te haurua tīpune tote ki te kapu wai māhana)
Te inu i ngā tī rongoā māhana (hei tauira, kamomile, sage, ginger, echinacea, marshmallow root)
Te whakarite ranunga mīere me te rēmana (ka taea te kai mīere anake, ka tāpirihia rānei ki te tī rongoā)
Te whakamahi taputapu whakamākū/te whakapiki i te haumākū o te ruma
Te whakatā i te reo me te korokoro, te karo i te kōrero kaha
Te karo i ngā wāhi whakapā kino (me karo i te auahi hikareti)
Ko ētahi rongoā rākau (pērā i te karanipere, ginger, echinacea) ka āwhina ki te whakangāwari i te mamae korokoro; engari, me tono tohutohu tākuta mēnā he mate mauroa, he hapū, he kai rongoā rānei koe.
He Aha ngā Kai e Pai ana mō te Mamae Korokoro?
Hei whakangāwari i te mamae korokoro;
E taunaki ana kia kai i ngā kai māhana, ngā hupa, te yoga, te pire, te muhallebi, arā, ngā kai māmā, ngā kai ngāwari te horomia
Me karo i ngā kai tino kakara, waikawa, tino wera, tino makariri rānei
Ka taea te whakamahi i te winika ā-āporo, te mīere (kainga anake, ka konatunatua rānei ki te wai māhana) hei tautoko
Ko te kāriki, nā ōna āhuatanga patu huakita, ka whai hua i ētahi wā, engari me tūpato te hunga he ngoikore te puku.
He Aha ngā Rautaki Rongoā mō te Mamae Korokoro?
Ka hāngai te rongoā ki te take matua:
Mō te mamae korokoro nā te mate huaketo, ka pai noa iho te whakaora; kāore ngā rongoā patu huakita e whai hua
Mō ngā mate huakita (hei tauira, strep throat), me tango i ngā rongoā patu huakita a te tākuta, ā, ka roa pea te 7-10 rā
Hei whakaiti i te mamae me te kirikaa, ka taea te whakamahi i ngā rongoā pērā i te acetaminophen, ibuprofen rānei
Mō te mamae korokoro nā te pāwera, ka āwhina pea ngā antihistamine
Mō te mamae korokoro nā te reflü, me whakamahi rongoā whakaiti waikawa me te whakarite kai
Ngā Tohu Āpiti me ngā Āhuatanga Me Arohia
Mēnā ka roa, ka tino taumaha rānei te mamae korokoro, ā, ka puta ngā tohu pēnei i te kirikaa teitei, te uaua ki te horomia/te hā, te pupuhi o te kaki, te kanohi rānei, te toto i te tāwharau, te mamae taringa kaha, te whero i te waha/ringa, te mamae hononga, te rerenga hūpē rerekē rānei, me haere wawe ki te tākuta.
Me Pēhea te Whakatau i te Mamae Korokoro?
Ka whakarongo te tākuta ki ō amuamu, ka arotake i tō hītori hauora, ka mahi tirohanga ā-tinana. Mēnā e tika ana, ka whakamahia ngā whakamātautau antigen tere, te ahurea korokoro rānei hei kimi i te momo mate.
Te Mamae Korokoro i ngā Tamariki: He Aha me Aro?
I ngā tamariki, ko te nuinga o te mamae korokoro nā te mate huaketo, ā, ka pai ake mā te whakatā, te inu wai nui, me te whakamahi rongoā mamae e tika ana. Engari, he mōrearea te hoatu asprin ki ngā tamariki (nā te mōrearea o te Reye syndrome), nō reira me whai tohutohu tākuta tamariki i ngā wā katoa.
He Aha te Tikanga o te Roa o te Mamae Korokoro?
Mēnā ka roa ake i te kotahi wiki, ka hoki anō rānei te mamae korokoro, tērā pea he mate mauroa, he pāwera, he reflü, he puku, he take nui kē atu. I ēnei āhuatanga, me kite i tētahi mātanga hauora.
Te Mamae Korokoro me ngā Rongoā Ārai Mate
Ko ngā rongoā ārai mate pērā i te rewharewha me ētahi mate huaketo, he whai hua ki te ārai i aua mate, ā, ka whakaiti hoki i te tūponotanga o te mamae korokoro. Kāore he rongoā ārai mate motuhake mō te mate Streptococcus e whakamahia nuitia ana i te hapori, engari ko te ara pai ko te pupuri i te hauora me te karo i ngā wāhi kikī.
He Aha ngā Mea ka Āwhina ki te Ārai i te Mamae Korokoro i te Ao o ia rā?
Whakawhanake i te tikanga horoi ringa, whakamahia te rongoā patu huakita i ngā wāhi kikī
Aro ki te ma o ngā taonga whaiaro me ngā mata
Kia kai pai, kia mahi hākinakina hei whakapakari i te pūnaha ārai mate
Kaua e kai hikareti, karo i te auahi hikareti
Kaua e wareware ki ngā arowhai hauora
Te Hononga i waenga i te Mamae Korokoro me te Maremare
He maha ngā wā ka puta ngātahi te mamae korokoro me te maremare i te mate huaketo o runga. Ka whakaoho te whakapā kino i te korokoro i te maremare. Me mahara, mēnā ka roa, ka tino taumaha rānei te maremare, tērā pea he take kē atu kei raro.
Ngā Pātai Auau mō te Mamae Korokoro
1. E hia ngā rā ka mutu ai te mamae korokoro?
Ko te nuinga o te mamae korokoro ka pai ake i roto i te 5-7 rā mā te tiaki i te kāinga me ngā tikanga tautoko. Engari, mēnā ka roa ake i te kotahi wiki, ka kino ake rānei, me haere ki te tākuta.
2. He aha te take ka mamae te korokoro i te horomia?
Ka puta te mamae i te horomia nā te mate, te whakapā kino, te pāwera, te reflü, te āhuatanga rānei o te tinana i te korokoro. Hei kimi i te take me te rongoā tika, me rapu tohutohu mātanga.
3. He aha ngā rongoā rākau, tī rānei e pai ana mō te mamae korokoro?
Ka taea te whakamahi i te rōma, te tī kānuka, te kānara, te ongaonga, te ekinezya, me te pakiaka mārū hei tautoko. He mea tika kia tono tohutohu hauora i mua i te whakamahi i ngā rongoā rākau katoa.
4. I ngā āhuatanga pēhea ka tika te haere ki te rata mō te mamae korokoro?
Mēnā he tino uaua ki te manawa, ki te horomi, he wera nui, he pupuhi ki te kaki-kanohi, he mamae nui, he toto ki te tāwharau, he rerekē te reo, he hakihaki rerekē, he roa ake te mamae (nui atu i te kotahi wiki), me rapu tonu i te rata mātanga.
5. Me aha mēnā he mamae korokoro tō te tamaiti?
He mea nui te arotake a te rata i runga i te pakeke o te tamaiti, ngā āhuatanga hauora o raro, me ngā tohu tāpiri. I te nuinga o te wā, ko te whakatā, te inu wai, me te rongoā mamae e tika ana. Kaua rawa e hoatu te aspirin ki te tamaiti mehemea kāore anō kia whiwhi tohutohu a te rata.
6. He aha ngā kai me ngā inu e tika ana i te mamae korokoro?
Me whiriwhiri i ngā kai māmā, māhana, kāore e whakapataritari i te korokoro (hei tauira, hupa, miraka pē, purē, mīere, tī rongoā rākau). Me karo i ngā kai tino kakara me ngā kai waikawa.
7. He aha ngā mate ka pā ki te mamae korokoro roa?
Ka takea mai pea i te mate urutā mauroa, mate pirau, mate korokoro, mate sinus, ā, i ētahi wā he pukupuku, he mate rārangi reo rānei ka roa te mamae korokoro.
8. He tohu COVID-19 te mamae korokoro?
Āe, he tohu noa te mamae korokoro i te COVID-19; heoi, ka kitea hoki tēnei tohu i ētahi atu mate. He mea nui te rapu tohutohu hauora mēnā he ruarua.
9. Me aha mēnā he mamae korokoro me te maremare tahi?
I te nuinga o te wā, he pānga ki ngā mate huarahi manawa o runga. Engari, mēnā he roa, he taumaha, he maremare toto rānei, me haere wawe ki te rata.
10. Ka whakaiti te werohanga rewharewha me ētahi atu werohanga i te mamae korokoro?
Ka taea e te werohanga rewharewha me ētahi atu werohanga huaketo te whakaiti i te tūponotanga o te mate me te whanaketanga o te mamae korokoro e pā ana.
11. Me whakamahi rongoā mō te mamae korokoro?
I runga i te take, ka taea te whakamahi rongoā mamae, i ētahi wā he rongoā mate pirau, he rongoā paturopi rānei i raro i te tohutohu a te rata. I ngā āhuatanga māmā, waenga rānei, kāore e hiahiatia te rongoā i te nuinga o te wā.
12. He aha te painga o te pastille me te rehu mō te mamae korokoro?
Ka taea e ngā pastille me ngā rehu te whakamāmā ā-rohe; heoi, kāore e rongoā i te take matua. Ka taea te whakamahi hei tautoko, me rapu tohutohu a te rata mō te whakamahi tika.
13. He aha ngā mahi e tika ana mō te mamae korokoro i te wā hapūtanga?
He whakamāmā te inu māhana, te mīere, te horoi korokoro ki te tote, me te whakamakuku i te rangi o te ruma i te wā hapūtanga. Mēnā he tino kaha ngā tohu, me rapu tohutohu a te rata.
14. He aha te hononga o te kai paipa me te mamae korokoro?
Ka whakapataritari te kai paipa i te korokoro, ka whakaroa i te whakaora, ka whakapiki hoki i te tūponotanga o te mate urutā. Mēnā ka taea, me karo te kai paipa me tōna auahi.
15. He aha ngā tohu o te mamae korokoro kotahi taha?
Ka pā pea te mamae korokoro kotahi taha ki te mate amiorangi, mate ā-rohe, wharanga, i ētahi wā he pukupuku; he mea nui te arotake a te rata i ēnei āhuatanga.
Ngā Rauemi
Te Rōpū Hauora o te Ao (WHO) – "Sore Throat" whārangi pārongo
U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC) – "Sore Throat: Causes & Treatment"
American Academy of Otolaryngology (AAO-HNSF) – Ngā Aratohu Whakamōhio Mō ngā Pāngia
Mayo Clinic – "Sore Throat" Whakamōhio mō te Pāngia
British Medical Journal (BMJ) – "Diagnosis and management of sore throat in primary care"
He whārangi mōhiohio anake tēnei whārangi; mō ngā take hauora whaiaro, me rapu tohutohu a tō rata.
He aha te Mate Pukupuku Pūkahukahu? He aha ngā Tohu, Ngā Take, me ngā Tikanga Tautuhi?
He aha te Mate Pukupuku Pūkahukahu? He aha ngā Tohu, Ngā Take, me ngā Tikanga Tautuhi?
Ko te mate pukupuku pūkahukahu he ingoa mō ngā puku kino e whanake ana nā te tipu kāore e taea te whakahaere o ngā pūtau i roto i te kiko o te pūkahukahu. I te tuatahi, ka tipu ēnei pūtau ki te wāhi i tīmata ai rātou, ā, ka hanga kīrehe. Ka haere te wā, ka horapa te mate ki ngā kiko tata me ngā whekau tawhiti i te whanaketanga o te mate.
He momo mate pukupuku tēnei e tino kitea ana puta noa i te ao, ā, ka hua he hua tino kino. I te nuinga o te wā, kāore he tohu i te wā tōmua, nō reira ka kitea te mate i te wā kua tino whanake. Nā reira, he mea nui kia haere ngā tāngata e raru ana ki te arotakenga auau, ā, kia uru atu ki ngā hōtaka tirotiro.
Ngā Kōrero Whānui mō te Mate Pukupuku Pūkahukahu
Ko te mate pukupuku pūkahukahu he mate e puta ana nā te tipu hē o ngā pūtau i roto i te pūkahukahu. Ko ngā tino tūraru ko te kai hikareti, te roa o te noho ki te parahanga hau, te pā atu ki te asbestos me te hāora radon.
Nā te nui o ēnei tūraru, otirā ko te hikareti, ko te mate pukupuku pūkahukahu te tino take o te matenga nā te mate pukupuku i ngā tāne me ngā wāhine i te maha o ngā whenua. Ahakoa ka taea te rongoā i te wā tōmua, i te nuinga o te wā ka kitea i te wā kua whanake, nō reira ka iti ake ngā kōwhiringa me te angitū o te rongoā.
He aha ngā Tohu e Kitea Ana i te Mate Pukupuku Pūkahukahu?
I te nuinga o te wā, ka puta ngā tohu o te mate pukupuku pūkahukahu i ngā wā tōmuri o te mate. Ahakoa he puku noho i te tīmatanga, ka puta pea ēnei amuamu i te haere o te wā:
He maremare mau tonu, ka kaha haere
Te toto i roto i te maremare
He ngoikore tonu o te reo
Te uaua ki te horomia
Te ngaro o te hiahia kai me te ngaronga taumaha
Te ngenge kāore he take
I te mea ka kitea ēnei tohu i ētahi atu mate pūkahukahu, me pātai ki tētahi mātanga mēnā ka puta ēnei āhuatanga.
Me pēhea te Rerekē o ngā Tohu o te Mate Pukupuku Pūkahukahu i ia Wāhanga?
Wāhanga 0: Kei te noho ngā pūtau mate ki te papa o roto rawa o te pūkahukahu, kāore he tohu, ka kitea noa i ngā arotakenga auau.
Wāhanga 1: Kei roto tonu te puku ki te pūkahukahu, kāore anō kia horapa. Ka kitea pea te maremare māmā, te hē o te manawa, te mamae māmā ki te uma. I tēnei wā, ka taea te rongoā mā te pokanga.
Wāhanga 2: Kua tae pea te mate ki ngā kiko hohonu ake o te pūkahukahu, ki ngā kōiwi lymph tata rānei. Ka kaha ake te kite i te toto i te maremare, te mamae o te uma me te ngoikore. Ka hiahiatia pea te rongoā paturopi me te hihiko radiation hei tāpiri ki te pokanga.
Wāhanga 3: Kua horapa te mate ki waho o te pūkahukahu me ngā kōiwi lymph. Ka kitea te maremare mau tonu, te mamae nui o te uma, te uaua ki te horomia, te ngaronga nui o te taumaha me te tino ngoikore. Ka whakamahia te maha o ngā tikanga rongoā i te wā kotahi.
Wāhanga 4: Kua horapa te mate ki ngā whekau kē (hei tauira te ate, te roro, te koiwi rānei). Ka kitea te tino hē o te manawa, te tino ngenge, te mamae o te koiwi me te upoko, te kore hiahia kai me te ngaronga taumaha nui. I tēnei wā, ko te whāinga he whakahaere i ngā tohu me te whakapiki i te kounga oranga.
He aha ngā Take Matua o te Mate Pukupuku Pūkahukahu?
Ko te kai hikareti te tino tūraru. Heoi anō, ka kitea te mate pukupuku pūkahukahu i ētahi kāore anō kia kai hikareti. I te nuinga o te wā, e hono ana te nuinga o ngā mate pukupuku pūkahukahu ki te hikareti. Ko te noho ki te paowa hikareti ahakoa kāore koe e kai, he tūraru nui anō hoki.
Ko tētahi atu tūraru ko te pā atu ki te asbestos. He kohuke tēnei i whakamahia nuitia i mua nā tōna āhei ki te ārai wera me te kākahu. I ēnei rā, ka kitea te pā atu i ngā wāhi mahi, i te wā e tango ana i te asbestos.
Hei tāpiri, ko te parahanga hau, te hāora radon, te hihiko iraruke, te mate COPD (mate pūkahukahu aukati mauroa), me te āhuatanga whānau ka whakapiki i te tūraru o te mate pukupuku pūkahukahu.
He Rerekē ngā Momo o te Mate Pukupuku Pūkahukahu?
Ka wehea ngā mate pukupuku pūkahukahu ki ngā rōpū e rua i runga i te momo pūtau i ahu mai ai:
Pukupuku pūtau iti o te pūkahukahu: Tata ki te 10-15% o ngā take katoa. He tere te tipu, he tere te horapa, ā, he nui te hononga ki te hikareti.
Pukupuku pūtau kāore i te iti o te pūkahukahu: Tata ki te 85% o ngā mate pukupuku pūkahukahu. Ka wehea tēnei rōpū ki ngā momo iti e toru:
Adenocarcinoma
Squamous cell carcinoma
Large cell carcinoma
Ahakoa he pai ake te urupare me te ahunga o te rongoā mō ngā mate kāore i te pūtau iti, he mea nui tonu te wāhanga o te mate me te hauora whānui o te tangata.
Ngā Take me ngā Tūraru e Hua ai te Mate Pukupuku Pūkahukahu
Ko te kai hikareti te tino whakaoho i te mate.
Ahakoa kāore e kai hikareti, ka piki te tūraru nā te noho ki te paowa.
He nui te tūraru mēnā ka roa te noho ki te hāora radon, otirā i ngā whare kāore i te pai te hauhau.
Ka piki te tūraru mō te hunga e pā ana ki te asbestos i ngā wāhi mahi.
Ko te parahanga hau me ngā matū ahumahi he tūraru anō hoki.
Mēnā he hītori mate pukupuku pūkahukahu i te whānau, ka piki pea te tūraru whaiaro.
Ko te mate COPD me ētahi atu mate pūkahukahu mauroa he tūraru tāpiri.
Me pēhea te Tautuhi i te Mate Pukupuku Pūkahukahu?
Ka whakamahia ngā tikanga tirohanga hou me ngā whakamātautau taiwhanga hei tautuhi i te mate pukupuku pūkahukahu. Otirā, ka tūtohutia te tirohanga ā-tau mā te CT iti te rongoā iraruke mō te hunga tūraru.
Mēnā he tohu ā-tinana, ka whakamahia te X-ray o te pūkahukahu, te CT, te whakamātautau maremare, me te pokanga tango kiko mēnā e hiahiatia ana. Ka whakatauhia te wāhanga, te horapa me te momo o te mate i runga i ngā raraunga. Ka whakaritea te huarahi rongoā pai rawa atu mō te tūroro i muri i tēnei.
E hia te roa o te whanaketanga o te Mate Pukupuku Pūkahukahu?
I te nuinga o te wā, ka roa pea te 5–10 tau mai i te tīmatanga o te tipu hē o ngā pūtau tae noa ki te puta o ngā tohu mārama. Nā te roa o tēnei whanaketanga, ka kitea te mate i te wā kua whanake. He mea nui te arotakenga auau me te tirohanga tōmua.
He aha ngā Kōwhiringa Rongoā mō te Mate Pukupuku Pūkahukahu?
Ka whakatauhia te huarahi rongoā i runga i te momo, te wāhanga o te mate me te hauora whānui o te tūroro. I ngā wā tōmua, ka taea te tango i te puku mā te pokanga. I ngā wā tōmuri, ka whakamahia te rongoā paturopi, te hihiko radiation, te rongoā āraimate, te whakakotahi rānei i ēnei. Ka whakamaheretia te rongoā e tētahi rōpū mātanga mō te tangata takitahi.
Ko te pokanga he kōwhiringa whai hua, otirā i ngā wā tōmua me ngā take kāore anō kia horapa. Ka taea te tango i tētahi wāhanga o te pūkahukahu, te katoa rānei, i runga i te rahi me te wāhi o te puku. I ngā wā tōmuri, ko te whāinga o te rongoā he whakaroa i te whanaketanga o te mate me te whakaiti i ngā tohu.
Te Hiranga o te Tirohanga Auau me te Tautuhi Tōmua
Mēnā ka kitea te mate pukupuku pūkahukahu i mua i te puta o ngā tohu, ka piki te angitū o te rongoā me te oranga. Otirā, mō te hunga kai hikareti, 50 tau neke atu rānei, he mea nui te tirohanga ā-tau hei kite wawe i te mate. Mēnā e whakaaro ana koe kei roto koe i te rōpū tūraru, me pātai ki tētahi mātanga, me uru atu ki te hōtaka tirotiro tika.
Ngā Pātai Auau (FAQ)
He aha ngā tohu tuatahi o te mate pukupuku pūkahukahu?
Ko te maremare mau tonu, te toto i te maremare, te ngoikore o te reo me te hē o te manawa ngā tohu whakatūpato tuatahi. Mēnā kei a koe ēnei amuamu, me toro ki te rata.
Ka kitea te mate pukupuku pūkahukahu ki te hunga kai hikareti anake?
Kāo. Ahakoa ko te hikareti te tino tūraru, ka puta te mate ki te hunga kāore anō kia kai hikareti. Ka whai wāhi hoki te noho ki te paowa, te ira tangata me ngā āhuatanga taiao.
Akciğer ka taea te matepukupuku te tuku iho i roto i te whānau?
I ētahi whānau, ka piki ake te mōrea nā te āhuatanga ira. Heoi anō, ko te nuinga o ngā take e pā ana ki te kai hikareti me ngā pānga o te taiao.
Ka taea te rongoā i te matepukupuku pūkahukahu i te wā tōmua?
Āe, i ngā wā tōmua, ka taea te whakaora katoa mā te rongoā tika. Nō reira, he mea nui te kite wawe i te mate hei whakaora i te oranga.
Me pēhea te whakatau i te taumata o te matepukupuku?
Ka whakatauria te taumata mā ngā whakamātautau whakaahua me te mate, ā, ki te hiahiatia, mā te pokanga ira hei kite i te whānuitanga me ngā whekau kua pāngia.
He aha atu ngā mate ka rite ngā tohu?
Ka taea te hē ki te bronchitis mauroa, te pneumonia, rānei ngā mate huaketo o te pūkahukahu. Me whai aromatawai hohonu hei whakatau tika i te mate.
He uaua te rongoā i te matepukupuku pūkahukahu?
Ka rerekē ngā kōwhiringa rongoā i runga i te taumata o te mate me te hauora o te tūroro. He mea matua te waihanga mahere rongoā motuhake mō ia tūroro.
He aha ngā mahi hei ārai i te matepukupuku pūkahukahu?
He pai te karo i te hikareti me ngā hua tupeka, te karo i te paowa tuarua, te tango i ngā tikanga ārai i ngā mahi mōrearea, me te whai aromatawai hauora auau.
I ngā tau aha ka kitea te matepukupuku pūkahukahu?
Ahakoa ka kitea nuitia i waenga i te hunga pakeke kei runga i te 50 tau, ka taea te puta i ngā reanga katoa. He nui ake te mōrea ki te hunga kai hikareti.
Ka taea te whakapiki i te kounga oranga mō te hunga e noho ana me te matepukupuku pūkahukahu?
Āe, nā ngā tikanga rongoā o ēnei rā me ngā ratonga tautoko, ka taea te whakapiki i te kounga oranga.
Mā wai e taunaki te tirohanga mō te matepukupuku pūkahukahu?
Ka tino taunaki mō te hunga kua roa e kai hikareti ana, kei runga i te 50 tau, me te hunga he atu āhuatanga mōrearea, kia whai tirohanga auau.
Me pēhea te tautoko a te whānau i te wā rongoā?
Ko te tautoko ā-tinana, ā-hinengaro hoki, he mea nui hei whakapiki i te kounga oranga o te tūroro i te wā me muri i te rongoā.
He mōrearea te pokanga matepukupuku pūkahukahu?
Pērā i ngā pokanga katoa, he mōrearea kei reira. Mā te aromatawai hohonu me te whakarite tika i mua i te pokanga ka taea te whakaiti i ngā mōrearea.
He aha te tikanga o te whakamahi "rongoā atamai" i te rongoā?
I ētahi momo matepukupuku pūkahukahu, ka taea te whakamahi i ngā rongoā e aro ana ki ngā pūtau matepukupuku anake ("atamai"). Ka arotake tō rata i tēnei kōwhiringa i runga i te tātaritanga ira o te pūtau mate.
Ka aha mēnā kāore e rongoāhia te matepukupuku pūkahukahu?
Mēnā kāore e rongoāhia, ka tere te whanake o te mate, ka pā kino ki ngā mahi a ngā whekau matua. He mea matua te kite wawe me te rongoā.
Ngā Rauemi
Te Whakahaere Hauora o te Ao (WHO): Lung Cancer
Te Rōpū Matepukupuku o Amerika (American Cancer Society): Lung Cancer
Ngā Pokapū Manaaki me te Ārai Mate o Amerika (CDC): Lung Cancer
Te Rōpū Onokorangi Rongoā o Uropi (ESMO): Lung Cancer Guidelines
National Comprehensive Cancer Network (NCCN): Clinical Practice Guidelines in Oncology – Non-Small Cell Lung Cancer
Journal of the American Medical Association (JAMA): Lung Cancer Screening and Early Detection
He aha te Mate Manawa? He aha ngā Tohu, ngā Pūtake? Me pēhea te Rongoā i runga i te Tikanga Hou?
He aha ngā Tohu o te Mate Manawa, ngā Take, me ngā Tikanga Rongoā Hou?
Ko te mate manawa he āhuatanga ohorere e mate ai te uaua o te manawa i te kore o te hāora me ngā matūkai tino hira. Ko te ingoa rongoā ko te mate pokapū uaua manawa (myocardial infarction), ā, he maha ka puta nā te aukatinga ohorere o ngā uaua korona e whāngai ana i te manawa. Ka puta tēnei aukatinga nā te pakaru o ngā papa ngako, kōrero me ētahi atu matū e kohikohi ana ki ngā pakitara o te uaua, ā, ka taea hoki te kapi katoa, te kapi wāhanga rānei o te uaua e te pokepoke toto. Mā te kite wawe me te rongoā ka taea te whakaiti i te kino ki te manawa.
Te Whakamārama me ngā Take Matua o te Mate Manawa
Ko te mate manawa he āhuatanga e pā ana ki te kino o te kiko o te manawa nā te kore e riro te hāora e hiahiatia ana e te uaua o te manawa. Ko tēnei āhuatanga, he maha, ka hua mai i te koretake, te aukatinga ohorere rānei o ngā uaua korona. Ka taea e ngā papa e kohikohi ana ki ngā pakitara o te uaua te whakaiti i te whānui o te uaua, ā, ki te pakaru, ka taea e te pokepoke toto te tapiri atu, ka aukati ohorere i te rere o te toto ki te uaua o te manawa. Ki te kore tēnei aukatinga e wātea wawe, ka pāngia te uaua o te manawa e te kino mutunga kore, ka heke te kaha o te manawa ki te pupuhi i te toto, arā, ka puta te ngoikore o te manawa. Ko te mate manawa tonu tētahi o ngā tino take mate i te ao whānui. I te nuinga o ngā whenua, ka nui ake te mate nā te mate manawa i te mate nā ngā aituā waka.
He aha ngā Tohu o te Mate Manawa e tino kitea ana?
He rerekē ngā tohu o te mate manawa i te tangata ki te tangata, ā, i ētahi wā kāore i te tino mārama ngā tohu. Ko ngā tohu e tino kitea ana, ko ēnei:
Te mamae, te raru rānei i te uma: He pēhanga, he kiki, he wera, he taumaha rānei ki waenganui o te uma; i ētahi wā ka toro atu ki te ringa mauī, te kaki, te kauae, te tuarā, te puku rānei.
Te hē o te manawa: Ka puta tahi me te mamae o te uma, ka puta anake rānei.
Te werawera: He tino kitea te werawera makariri, kaha hoki.
Te ngoikore me te ngenge: Ka taea te rongo i te ngoikore e piki haere ana i ngā rā i mua i te mate, ā, he maha ka kitea ki ngā wāhine.
Te āmaimai, te rangirua rānei
Te ruaki, te kākā, te koretake o te kai rānei
Te manukanuka kāore e pā ana ki te mahi, kāore hoki e mutu
Te tere, te koretake rānei o te patuki o te manawa
Te mamae i te tuarā, te pokohiwi, te puku runga rānei, he maha ka kitea ki ngā wāhine.
Te maremare, te uaua rānei ki te manawa kāore he take mārama
Te pupuhi o ngā waewae, ngā rekereke, ngā turi rānei (he maha i ngā wāhanga tōmua) I ētahi wā he māmā ēnei tohu, i ētahi wā he tino kaha. Ina roa te mamae o te uma, te hē o te manawa rānei, kāore hoki e ngaro i roto i ētahi meneti, ka hoki anō rānei, me rapu tonu i te āwhina rongoā.
Ngā Tohu o te Mate Manawa i ngā Rōpū Rerekē
I ngā wāhine me ngā rangatahi, i ētahi wā ka puta te mate manawa kāore he mamae uma pērā i te tikanga. I ngā wāhine, he maha ka kitea te ngoikore, te mamae tuarā, te kākā, te koretake o te moe me te māharahara hei tohu matua. I te hunga kaumātua, i te hunga mate huka rānei, he ngoikore ake te rongo i te mamae, ā, ka puta pea te ngoikore ohorere, te hē o te manawa rānei hei tohu tuatahi.
Ko te raru o te uma, te manukanuka, te werawera makariri me te oho ohorere i te pō, i te wā e moe ana rānei, ka tohu pea i te mate manawa e pā ana ki te moe.
He aha ngā Tūraru Matua e Arahi ana ki te Mate Manawa?
He maha ngā tūraru ka whai wāhi ki te whanaketanga o te mate manawa, ā, he maha ka noho tahi ēnei tūraru. Ko ngā tūraru e tino kitea ana:
Te kai paipa me ngā hua tupeka
Te piki o te kōrero (ina koa te pikinga o te kōrero LDL)
Te pēhanga toto teitei (mate pēhanga toto)
Te mate huka (mate huka toto)
Te momona me te kore neke tinana
Te kai koretake (he nui te ngako momona me te ngako trans, he iti te muka)
Te hītori o te mate manawa i te whānau i te wā e tamariki ana
Te pēhanga hinengaro me te taumahatanga mauroa
Te pakeke haere (ka piki te tūraru me te pakeke)
Te ira tāne (engari ka piki te tūraru ki ngā wāhine i muri i te paheketanga) Ka taea hoki e ētahi kitenga taiwhanga (pērā i te C-reactive protein, homocysteine) te tohu i te tūraru piki ake. I te rongoā hou, mō te hunga momona, ka taea e ētahi tikanga pokanga, pokanga ā-whakawhitinga hoki, me te huri i te āhua noho, te whakaiti i te tūraru.
Me pēhea te Whakatū i te Mate Manawa?
Ko te mea nui i te tautuhi i te mate manawa, ko te aroturuki i ngā amuamu me te āhua o te tūroro. Ka whai ake ko ēnei whakamātautau matua:
Te hikoarotakenga (EKG): Ka whakaatu i ngā rerekētanga o te mahi hiko o te manawa i te wā o te mate.
Ngā whakamātautau toto: Ina koa ko te pikinga o ngā whākōkī me ngā pūmua e tukuna ana e te uaua o te manawa pērā i te troponin ka tautoko i te tautuhi.
Te arotakenga oro (echocardiography): Ka aromatawai i te kaha kākā o te uaua o te manawa me ngā raruraru nekehanga.
Mēnā e tika ana, ka taea hoki te whakamahi i te X-ray o te uma, te CT, te MRI rānei hei whakamātautau tāpiri.
Te angiography korona: Hei tautuhi i te aukatinga me te koretake o te uaua, ā, ka taea hoki te rongoā i taua wā tonu. I te wā o te pokanga, mēnā e tika ana, ka taea te whakamahi i te pōro angioplasty, te stent rānei hei whakatuwhera i te uaua.
Ngā Mea Tuatahi me Mahia i te Mate Manawa
He tino hira te wā mō te tangata e rongo ana i ngā tohu o te mate manawa. Ko ngā mahi matua hei whai i tēnei āhuatanga:
Me waea tonu ki ngā ratonga hauora ohotata (waea ohotata, tono waka tūroro rānei)
Me noho marino te tangata, kaua e neke neke
Mēnā kei te mokemoke, me waiho te kūaha kia tuwhera, me tono āwhina rānei i te hunga tata
Mēnā kua taunakitia e te rata i mua, ka taea te whakamahi i ngā rongoā pērā i te nitroglycerin hei ārai
Me tatari kia tae mai te rōpū hauora, kaua e whakapau kaha, kaua hoki e mataku nui Ko te urupare tere, tika hoki i te wā o te mate, ka whakaiti i te kino ki te uaua o te manawa, ka whakapiki hoki i te tūmanako ora.
Ngā Tikanga Hou i te Rongoā Mate Manawa
I ngā tikanga rongoā hou, ka whakamaheretia te rongoā mate manawa i runga i te momo, te kaha o te mate, me ngā tūraru kei te tūroro. Ko te nuinga o te rongoā ka whai i ēnei kaupae:
Ka tīmata tonu te rongoā hei whakatuwhera i te uaua me te rongoā whakarewa toto
I te wā tōmua, ko te pokanga korona (angioplasty, stent) te kōwhiringa tuatahi i te nuinga o te wā
Mēnā e tika ana, ka taea te pokanga by-pass hei whakakapi i ngā uaua kua aukatia ki ngā uaua hauora
I muri i te whakakore i te tūraru nui, ka mahia ngā huringa āhua noho hei tautoko i te hauora o te manawa, te whakamahi rongoā auau, me te whakahaere i ngā tūraru
Ko te whakarere i te kai paipa, te kai hauora, te korikori tinana auau, te whakahaere i te pēhanga hinengaro, me te whakahaere i te mate huka me te pēhanga toto mēnā kei reira, he tino mea nui. I te wā o te rongoā, he mea nui kia whai ngā tūroro i ngā tohutohu a ngā mātanga cardiology me te pokanga uaua manawa, me te haere ki ngā arotakenga auau.
He aha ngā Mea ka Āwhina ki te Ārai i te Mate Manawa?
He maha ngā wā ka taea te whakaiti i te tūraru o te mate manawa mā te huri i te āhua noho:
Me tino karo i te kai paipa me ngā hua tupeka
Me whai kai he iti te kōrero, he nui ngā huawhenua me te muka, he iti te ngako momona me ngā kai tukatuka
Me korikori tinana auau; e taunakitia ana kia 150 meneti i te wiki o te korikori tinana taumata waenga
Me whakahaere i te pēhanga toto me te huka toto; mēnā e tika ana, me whakamahi tonu i te rongoā
Mēnā he taumaha rawa, he momona rānei koe, me rapu āwhina ngaio kia tae ki te taumaha hauora
Me ako ki te whakahaere i te pēhanga hinengaro, me whakamahi i ngā pūnaha tautoko hinengaro. Mā te aro ki ēnei ārahi, ka āwhina ki te whakaiti i te mate nā te mate manawa i te ao whānui.
Ngā Pātai Auau
I tehea pakeke ka tino kitea te mate manawa?
Ka piki te tūraru o te mate manawa i te pakeke haere. Heoi anō, ko ngā āhuatanga ira, te mate huka, sigara whakamahi me ngā āhuatanga noho pēnei i te oranga, ka kitea hoki i waenga i ngā taiohi pakeke.
Ka taea te pāngia e te mate manawa me te kore mamae uma?
Āe. Ina koa i ngā wāhine, hunga mate huka me te hunga kaumātua, ka taea te pāngia e te mate manawa ahakoa kāore he mamae uma. Me aro ki ngā tohu rerekē pēnei i te ngoikore, te koretake o te manawa, te ruaki, te mamae hoki ki te tuara.
Ka pā te mate manawa i te pō, i te wā e moe ana rānei?
Āe, ka taea te pāngia e te mate manawa i te wā e moe ana, i te ata rānei. Ko te hunga e oho ana i te moe nā te mamae uma ohorere, te patuki tere o te manawa, te rangirua rānei, me rapu wawe i te arotakenga rongoā.
He rerekē ngā tohu o te mate manawa i ngā wāhine ki ērā o ngā tāne?
I ngā wāhine, kāore pea e puta te mamae uma tuku iho, engari ka kitea pea te ngoikore, te mamae ki te tuara me te puku, te koretake o te manawa, te ruaki me ētahi atu amuamu rerekē.
He aha ngā āhuatanga ka taea te whakapoauau ki te mate manawa?
Ko ngā mate puku, te mataku nui, ngā mamae uaua-angaanga, te reflux me te pneumonia, ka taea te whakaatu i ngā tohu ōrite ki te mate manawa. Mēnā he rangirua, me tino rapu arotakenga rongoā.
Me kai āpirini i te wā e pāngia ana e te mate manawa?
Mēnā kua taunakitia e tō rata, kāore hoki he mate ārai, ka whai hua pea te kai āpirini mā te ngau i mua i te taenga mai o te āwhina ohotata. Engari, me whai tonu te āwhina rongoā i ngā wā katoa.
Ka taea te whakaora tino i muri i te mate manawa?
Ko te nuinga o te hunga ka whiwhi āwhina wawe, mā te maimoatanga tika me te whakarerekē i te oranga ka taea te hoki ki te oranga hauora. Heoi, i ētahi wā ka puta pea te ngaronga mau tonu o ngā mahi o te manawa.
He aha ngā take o te mate manawa i te hunga rangatahi?
I te hunga rangatahi, ko te kai paipa, te kolesterol teitei, te momona, te kore neke, me ētahi hē ā-iwi o ngā oko toto ka arahi ki te mate manawa.
He aha ngā mea hei aro i te kai hei ārai i te mate manawa?
Me whiriwhiri i ngā huawhenua, ngā hua, ngā witi katoa, te ika me ngā hinu hauora; me whakaiti i te kai hinu momona, hinu trans, te tote me te huka.
Āhea ka taea te tīmata i te korikori tinana i muri i te mate manawa?
Me tīmata te hōtaka korikori tinana i muri i te mate manawa i raro i te tirotiro a te rata me te arotakenga mōrearea whaiaro.
Kia pehea te roa o te noho ki te hōhipera mō te tangata kua pāngia e te mate manawa?
Ka rerekē tēnei wā i runga i te kaha o te mate me ngā maimoatanga i tukuna. I te nuinga o te wā, ka noho ki te hōhipera mō ngā rā ruarua ki te kotahi wiki pea.
Mēnā he mate manawa i roto i te whānau, me aha au?
He tino take mōrearea te hītori whānau. Me karo i te kai paipa, me kai hauora, me korikori tinana, ā, mēnā e tika ana, me mahi arotakenga manawa auau.
Ka taea e te pēhanga hinengaro te arahi ki te mate manawa?
Ka taea e te pēhanga hinengaro roa te whakanui i te mōrearea o te mate manawa. He pai te karo i te pēhanga, te whakamahi rānei i ngā tikanga whakahaere whai hua.
Ngā Rauemi
Te Rōpū Hauora o te Ao (World Health Organization, WHO): Cardiovascular diseases (CVDs) Fact Sheet.
Te Rōpū Manawa o Amerika (American Heart Association, AHA): Heart Attack Symptoms, Risk, and Recovery.
Te Rōpū Manawa o Uropi (European Society of Cardiology, ESC): Guidelines for the management of acute myocardial infarction.
US Centers for Disease Control and Prevention (CDC): Heart Disease Facts.
New England Journal of Medicine, The Lancet, Circulation (Ngā hautaka rongoā arotake ā-hoa).