Zer da apendizitisa? Apendizitisaren Sintomak, Arrazoiak eta Tratamendua
Zer da apendizitisa? Zeintzuk dira apendizitisaren sintomak eta arrazoiak, eta nolakoa da tratamendua?
Apendizea (appendix) sabel barrunbeko eskuin beheko aldean, heste lodiaren hasieran kokatutako hatz-itxurako heste luzakin fina da. Bere tamaina pertsonaren arabera alda daiteke; normalean hainbat zentimetrotatik hamar zentimetro ingurura arteko luzera izan dezake. Apendizearen funtzio zehatza ez dago guztiz argi, baina immunitate sistemarekin eta hesteetako mikrobiotarekin lotutako zenbait eginkizun izan ditzakeela proposatu da.
Zer da apendizitisa?
Apendizitisa apendizearen hantura da. Normalean, apendizearen barruko lumenaren (barne hutsunea) oztopatzeak bakterioen ugalketa eta hantura eragiten ditu. Aurreratutako faseetan, presio igoera, odol-fluxuaren asaldura, ehun kaltea, gangrena eta batzuetan perforazioa (haustura) gerta daitezke. Perforazioak sabel barruko infekzioak eta konplikazio sistemikoak eragin ditzake; horregatik, garaiz diagnostikatzea eta tratatzea garrantzitsua da.
Zein dira sintomak? (klasikoak eta aldakorrak)
Hasieran, zilbor inguruan intentsitate baxuko mina, min leuna; orduen buruan eskuin beheko sabel aldera (McBurney puntua) lekualdatu eta areagotu egiten da.
Minarekin ukipenarekiko sentikortasuna, bereziki eztul egitean edo mugimenduarekin handitzea.
Nausea, goragalea eta gose falta.
Sukarra arina edo ertaina; kasu aurreratuetan sukar handia ager daiteke.
Idorreria, beherakoa edo gasik ezin ateratzea.
Bihotz taupadak azkar, nekea. Haurdunaldian, adineko pazienteetan eta umeetan kexak ez dira beti tipikoak; haurdunaldian apendizearen kokapena gorago egon daiteke eta mina alboan edo goiko sabelaldean senti daiteke.
Zein motatako apendizitis daude?
Apendizitis akutua: Denbora laburrean azkar garatzen den hantura da; forma ohikoena da eta normalean esku-hartze azkarra behar du.
Apendizitis kroniko/errepikaria: Ez da hain ohikoa eta isilagoa da, sabelaldeko min errepikariekin agertzen da. Zenbait kasutan, oztopadura partziala edo hantura errepikaria da erantzule.
Prozesu ablaktiboak: Absceso edo perforazioa garatzen denean, ibilbide klinikoa aldatzen da; abszesua badago, drainatzea eta ebakuntza programatua behar daiteke.
Zein dira apendizitisaren arrazoiak?
Apendizitisa gehienetan apendizearen lumenaren oztopaduragatik gertatzen da. Oztopadura eragin dezaketen faktoreak:
Fekalitoak (gorotz-harriak),
Tamaina handiko linfoide ehuna (bereziki umeetan),
Gorputz arrotzak edo oso gutxitan tumoreak,
Parasitoak edo hesteetako zizareak,
Hesteetako infekzioak eta beste mikroorganismo batzuk. Zenbait hesteetako gaixotasun inflamatoriok apendizearen ingurua eragin dezakete. Arrazoia paziente bakoitzean desberdina izan daiteke.
Nola egiten da diagnostikoa?
Apendizitisaren diagnostikoa anamnesian eta azterketa fisikoan oinarritzen da; horrez gain, honako proba hauek erabil daitezke:
Odol-analisiak: Infekzioaren adierazle izan daitezkeen leukozitosia eta hanturaren markatzaileak (adib. CRP) baloratzen dira.
Urinaren azterketa: Urin-aparatuaren infekzioa bezalako antzeko sintomak baztertzeko egiten da.
Irudi-probak: Ume eta haurdunetan ultrasoinua sarri erabiltzen da; helduetan eta kasu zalantzagarrietan tomografia konputarizatua (TC) lagungarria da. Irudi bidez, apendizearen loditzea, inguruko likidoa edo abszesua ager daitezke. Diagnostikoa batzuetan ebaluazio klinikoarekin egiten da; behar izanez gero, ebaluazio kirurgikoa egiten da.
Zein dira tratamendu aukerak?
Kirurgia: Apendizektomia (apendizearen kentzea) da tratamendurik ohikoena eta eraginkorrena. Laparoskopiaz (itxita) edo ebakuntza irekiz egin daiteke; kirurgia mota pazientearen egoeraren, abszesu edo perforazioaren presentziaren eta kirurgialariaren ebaluazioaren arabera erabakitzen da.
Antibiotikoak: Goiz eta sinple (konplikaziorik gabeko) apendizitis kasuetan antibiotikoak bakarrik aukera izan daitezke, baina hurbilketa hau ez da estandarra paziente guztientzat; hautatutako eta jarraipeneko pazienteetan kontuan har daiteke. Abszesua dagoenean, lehenik antibiotikoak eta behar izanez gero irudi bidezko drainatzea, eta ondoren ebakuntza programatua egin daitezke.
Drainatze perkutaneoa: Abszesu handia dagoenean, irudi bidez gidatutako drainatzea egin daiteke; ondoren, ebaluazioaren arabera apendizektomia planifikatzen da. Esku-hartze kirurgiko premiazkoak behar dituzten egoerak: perforazioa, peritonitis orokortua, egonkortasun hemodinamiko eza.
Zein dira balizko konplikazioak?
Tratamendua atzeratzen bada, balizko konplikazioak hauek dira: abszesua, apendizearen perforazioa, sabel barruko infekzio orokortua (peritonitisa), sepsia, eta adhezioengatik hesteetako oztopadurak. Egoera hauek ospitaleko arreta eta esku-hartze kirurgiko premiazkoa eskatzen dute.
Nola garatzen da apendizitisaren mina, eta noiz jo behar da medikura?
Mina normalean denborarekin areagotzen da eta lokalizatu egiten da; sukarra, goragalea edo mugimenduarekin areagotzen den mina badago, premiazko ebaluazioa behar da. Bereziki sabelaldeko mina larria, sukarra igotzen bada, goragalea, sabelaldean gogortasuna edo erresistentzia badago, berehala joan osasun zentrora.
Etxean zer egin daiteke?
Etxean apendizitisaren proba fidagarririk ez dago. Sabelaldeko mina arinak beste arrazoi batzuengatik ere ager daitezke; baina mina larria edo okerrera doana, sukarra, goragalea eta gose falta badago, premiazko ebaluazio medikoa beharrezkoa da. Ez erabili analgesiko edo laxante bezalako botikarik medikuari galdetu gabe; zenbait esku-hartzek diagnostikoa zaildu dezakete.
Zer egin behar da sendatu eta ondoren?
Kirurgiaren ondorengo sendatze-denbora erabilitako metodologiaren eta konplikazioen arabera aldatzen da. Laparoskopiako ebakuntzetan, normalean, ospitaleratze-denbora laburragoa eta lanera itzulera azkarragoa izaten da; perforazioa edo infekzio orokortua badago, sendatzea luzeagoa izan daiteke. Kirurgiaren ondoren emandako jarraibideak, zauriaren zaintza eta jarduera-murrizketak betetzea garrantzitsua da.
Maiz Egindako Galderak (MEG)
Zein aldean agertzen da apendizitisa?
Normalean sabelaldeko eskuin beheko aldean (McBurney puntua) agertzen da. Hala ere, hasierako mina askotan zilbor inguruan sentitzen da eta gero eskuin beheko aldera lekualdatzen da.
Zein dira apendizitisaren sintomak?
Sintoma ohikoenak dira: denborarekin eskuin beheko sabelaldean kokatzen den mina, gose falta, nausea, goragalea eta sukar arina. Sintomak pertsonaren arabera alda daitezke.
Nola antzeman apendizitisa haurdunaldian?
Haurdunaldian sintomak ohikoetatik desberdinak izan daitezke; mina gorago senti daiteke eta goragalea/gose falta haurdunaldiarekin bat etor daitezke. Horregatik, haurdunetan susmoa badago, premiazko ebaluazioa beharrezkoa da.
Zer gertatzen da apendizitisa hausten bada?
Perforazioak (hausturak) bakterioen hedapena, abszesua edo peritonitis orokortua eragin dezake; egoera honek premiazko ebakuntza eta arreta mediko intentsiboa eskatzen du.
Apendizitisa beti behar du ebakuntza?
Kasu gehienetan apendizektomia beharrezkoa da. Hala ere, hautatutako eta konplikaziorik gabeko kasu batzuetan antibiotiko bidezko tratamendua aukera izan daiteke; tratamendu-plana pazientearen egoeraren arabera medikuak erabakitzen du.
Etxean apendizitisaren probarik ba al dago?
Ez. Apendizitisarentzat ez dago etxean egiteko proba fidagarririk. Mina larria edo okertzen ari bada, ebaluazio profesionala behar da.
Zer denbora behar da apendizektomiaren ondoren atseden hartzeko?
Sendatze-denbora ebakuntzaren motaren eta konplikazioen arabera aldatzen da. Laparoskopiako ebakuntzetan, normalean, egun gutxiren buruan jarduera arinetara itzuli daiteke, baina sendatze osoa asteak har ditzake. Jarraitu zure kirurgialariaren gomendioei.
Zein dira apendizitisaren sintomak umeetan?
Umeetan sintomak batzuetan ez dira argiak; gehiegizko urduritasuna,
apetitu falta, oka egitea, sukarra eta mugimenduarekin areagotzen den sabeleko mina abisu garrantzitsuak dira. Haurrengan ebaluazio azkarra garrantzitsua da.Iturriak
World Health Organization (WHO)
Centers for Disease Control and Prevention (CDC)
American College of Surgeons (ACS)
Society of American Gastrointestinal and Endoscopic Surgeons (SAGES)
European Society for Trauma and Emergency Surgery (ESTES)
Berrikuspen artikuluak eta gidalerroak: New England Journal of Medicine, The Lancet, World Journal of Surgery
(Oharra: Testu hau informazio orokorrerako da; banakako diagnostiko eta tratamendurako, kontsultatu osasun-profesional bat.)